10 dagen in stilte mediteren; cursus Vipassana in Kathmandu, Nepal

Oke, een heel ander onderwerp dan jullie van mij gewend zijn, maar ik vind het toch heel erg de moeite waard om er iets over te vertellen, zeker vanuit mijn achtergrond als veganist. Ik heb hier veel aan gedacht en mee geworsteld tijdens de 10 dagen durende cursus Vipassana, dus heb het ook zelf even nodig om wat dingen van me af te schrijven, haha.

Wereldreis

Ik zal even bij het begin beginnen. Zoals velen van jullie weten ben ik momenteel op wereldreis met mijn vriend Riny (verloofde zelfs inmiddels, jeej!) en op dit moment zijn we in Nepal. Toen we 2,5 maand geleden hier aankwamen zijn we in contact gekomen met een lokale Nepalees die inmiddels een goede vriend van ons is. We hebben veel tijd met hem doorgebracht en hij is veel bezig met spirituele zaken. We hadden al eerder bedacht of een stilteretraite niet iets voor ons zou zijn toen we in Thailand en Maleisië waren. Riny was erg enthousiast en had er meteen zijn zinnen op gezet om dit eens te gaan doen, alleen bovenstaande bestemmingen trokken ons om een of andere reden niet echt. We hadden het beeld dat dit meer een soort backpackershostel was waar van stilte of serieus werken niks terecht ging komen…

Nepal

We hadden er al een tijdje niet meer aan gedacht toen onze Nepalese vriend er in Kathmandu over Vipassana begon. Hij kende ons nu een tijdje en merkte dat er veel dingen waren waar we beide mee worstelen. Hij dacht dat we zeker baat konden hebben bij een cursus Vipassana en nam ons mee naar het kantoor van Dhamma Shringa in Kathmandu centrum. Er zijn vele Dhamma centra over de hele wereld, welke allemaal volgens exact dezelfde methode de Vipassana cursus in verschillende lengtes aanbieden. De leer heet Dhamma en Vipassana is een meditatietechniek om Dhamma te kunnen uitoefenen, de leer van de natuur. Op deze website lees je er alles over en kan je een introductievideo bekijken.

Inschrijven

Uiteindelijk kregen we twee dikke folders mee die we verplicht moesten doorlezen voor we ons überhaupt voor Vipassana mochten inschrijven. De vele regels schrikte ons echter niet af. 10 dagen leven volgens een strak tijdschema; om 4 uur opstaan, 10,5 uur mediteren en als avondeten slechts een snack.

Daarnaast mocht je natuurlijk niet praten, maar ook elke andere vorm van communicatie was ook uitgesloten. Het beste staar je de hele dag naar je eigen voeten om zelfs oogcontact te vermijden. Niet liegen, geen alcohol of drugs en geen enkel levend wezen schade toedoen; een mug doodslaan is echt uit den boze.

Onze vriend heeft ons herhaaldelijk gewaarschuwd; het is niet makkelijk en je moet er niet aan beginnen als je er niet 100% achter staat. Op veel dagen zal je willen opgeven en wegrennen maar dit is geen optie. Als je eraan begint moet je de 10 dagen uit zitten. Uiteindelijk hakten we de knoop maar gewoon door. Wat zijn nou 10 dagen van je leven als je daarna een zorgeloos, gelukkig leven kunt leiden? We kunnen het op zijn minst een kans geven, de volle 10 dagen alles geven en daarna besluiten of het iets voor ons is of niet.

Oh, wat ben ik blij dat we deze keuze gemaakt hebben. Hoewel ik er van tevoren helemaal geen zin in had en de dag van tevoren zelfs nog wilde afzeggen kan ik het echt iedereen aanraden. Natuurlijk is het eng, zeker voor mij als bang grijs muisje of muurbloempje die het liefst nooit iets doet zonder Riny. ‘Loop jij maar voorop het restaurant in’, ‘Ga jij de weg even vragen?’. Dat was mijn leven. Nou kan ik niet zeggen dat dat helemaal veranderd is hoor, maar ik heb een techniek geleerd die me in de toekomst zeker van dat soort angsten af kan helpen.

Vipassana; 10 dagen in stilte mediteren

Vipassana is dus een meditatietechniek behorende bij de Dhamma leer, de leer zoals een van de meest bekende boeddha’s (Siddhartha Gautama Boeddha) deze 2500 jaar geleden bedoeld heeft. Een Boeddha is namelijk geen boeddhistische god zoals velen denken, maar een mens die in een van zijn vele levens de staat van Verlichting heeft bereikt. Met hard werken en veel geduld kan een ieder deze staat bereiken. De 10-daagse cursus Vipassana is de eerste stap van een enorm lang pad naar Verlichting, waarin een persoon alleen nog maar handelt vanuit ultieme liefde en compassie voor anderen. Het levensdoel van een Boeddha is om dit pad te wijzen aan een ieder die lijdt, iedere persoon die niet Verlicht is. Tenslotte hebben we allemaal een leven vol leuke en minder leuke momenten. Van het afscheid moeten nemen van dierbaren tot simpele alledaagse frustraties over de lange rij in de supermarkt of mensen die iets vervelends tegen je zeggen, iedereen lijdt, elke dag. We staat er niet bij stil, maar er is een weg uit al dit lijden, en die weg zit in jezelf.

Dhamma is de leer van de wet van de natuur. Beleef dingen zoals ze écht zijn en leef in het heden. Kijk niet naar het verleden, het verleden is niet meer. En kijk niet naar de toekomst, want deze ken je niet. het enige wat nut heeft is je te focussen op het heden. Door middel van de Vipassana meditatietechniek leer je een hulpmiddel om je volledig te focussen op het hier en nu in jezelf. Je eeuwige, chaotische stroom van gedachten verdwijnt naar de achtergrond en er opent zich een heel nieuwe wereld vol zintuiglijke waarnemingen die er altijd geweest zijn maar waar je je nooit bewust van bent geweest. Door je te focussen op deze nieuwe waarheden en te onthouden dat geen een beleving van wat je voelt permanent is, leer je om zeer aangename en zeer vervelende belevingen te zien zoals ze echt zijn; als iets wat weer voorbij gaat. Hierdoor leer je een techniek, eerst toegepast op jouw eigen lichaam, die je in de buitenwereld goed kunt gebruiken om te voorkomen dat je intense verlangens krijgt naar fijne belevingen of een afkeer voor vervelende belevingen.

Dit leer je in 10 dagen langzaam onder de knie te krijgen door jouw fijnste sensaties op het lichaam objectief waar te nemen. Langzaam maar zeker leer je om geen nieuwe verlangens of afkeer aan te maken, want telkens wanneer je een nieuw verlangen of afkeer aanmaakt wordt deze ‘gevoed’ door elke volgende beleving die vergelijkbaar is. Hiermee creëer je een steeds dieper gelegen verlangen of afkeer in de geest die ervoor zorgen dat je bij iedere nieuwe, vergelijkbare beleving steeds intenser reageert. Deze ‘opgeslagen’ verlangens en afkeer heten sankhara’s. Verdriet, boosheid; op wat voor manier ook, je lijdt eronder als er een sankhara naar boven komt.

Het klinkt allemaal erg vaag en zweverig en, geloof me, de eerste twee, misschien wel drie dagen, en daarna nog hier en daar een paar momenten, ben je er echt van overtuigd dat dit nergens op slaat. Gelukkig wordt iedere dag tijdens de cursus afgesloten met een video van anderhalf uur van de laatste grote leermeester van Vipassana, Dhr. Goenka uit Myanmar. Deze videomomenten worden op een gegeven moment het lichtpunt van de dag. Er worden elke dag weer vragen beantwoord waarvan je dacht dat jij de enige was die hiermee zat. Ondertussen wordt de video interessant, luchtig en zelfs grappig gemaakt met veel anekdotes, persoonlijke ervaringen en voorbeelden. Het is voor iedereen makkelijk te begrijpen. Vooral deze video over waarde hechten aan persoonlijk bezittingen vond ik een echte ‘eye-opener’.

De structuur van de dag

Je moet dus de hele dag een vast programma volgen. Om 4 uur wordt je gewekt door de bel en om half 5 moet je klaarzitten voor de eerste meditatiesessie die 2 uur duurt. Dan is er anderhalf uur pauze waarin je ook ontbijt. Meestal ging ik in die tijd douchen, de was doen en buiten ophangen en evt. wat rusten op bed. Slapen mag eigenlijk niet maar dit ging soms vanzelf. Ik had het mezelf dan wel 10x moeilijker gemaakt tijdens de eerstvolgende meditatie om 8 uur. Deze duurt 1 uur en dit is het eerste uur van de dag waarop je stil moet zitten, hierover later meer. Hierna 5 minuten pauze waarna een sessie volgt van 2 uur waarin je wat meer uitleg krijgt via een audio-opname over de meditatietechniek. Tijdens deze sessie wordt je om de dag bij de assistent-leraar geroepen om met 5 personen tegelijk je voortgang te evalueren en evt. wat kleine vragen te stellen. De lunchpauze is van 11 tot 13u en hierin krijg je een onmogelijke hoeveelheid Dal Bhat te verwerken, de grootste maaltijd van de dag. Het middagprogramma bestaat uit een sessie van 1,5 uur, een sessie van 1 uur stil zitten en weer een sessie van 1,5 uur. Dan ‘avondeten’, een banaan, een halve appel en een bakje ontbijtgranen voor nieuwe studenten, oude studenten moeten het doen met citroenwater. Mind over body. Om 18u weer een uur stil zitten, dan anderhalf uur video en nog een half uurtje mediteren. Dan heb je een half uur voor de lichten uitgaan, maar meestal lag ik binnen 3 minuten na de laatste meditatie in mijn bed. Tijdens de meditaties zit je telkens op dezelfde plek, op een hard kussen op de grond. De positie mag je zelf weten, maar de welbekende meditatiehouding is in iedere geval voor je rug het fijnst. In het uur stilzitten koos ik echter voor 1 been vooruit, wel uitkijken waar ik die neerlegde want je mag niet met je voet naar de leraar wijzen, en mijn scheve been naar rechts, met mijn hak naast mijn billen. Heeft dat gebroken been van jaren geleden toch eindelijk eens een voordeel opgeleverd, haha. Mijn been buigt namelijk onnatuurlijk ver naar rechts waardoor deze houding voor dit been redelijk comfortabel is.

Op een gegeven moment als je jouw geest onder controle hebt komen langzaam maar zeker diep gewortelde sankhara’s naar boven en uiten zich in een sensatie; precies datgene waarop jij je 10 dagen aan het concentreren bent. Je bent het je niet bewust, maar iedere waarneming op jouw lichaam kan een sankhara zijn die naar de oppervlakte is gekomen. Omdat je nu een mechanisme hebt geleerd om deze sankhara’s niet meer te voeden met gevoelens van plezier of haat verdwijnen de sankhara’s uit het verleden langzaam, beetje bij beetje, uit de geest. Je bent bevrijd van een klein stukje uit jouw verleden waar je veel te veel waarde aan hechtte of te veel wrok tegen had. Zoals iedereen wel bekend is, alles waar ’te’ voor staat is niet goed voor je. Natuurlijk mag je dingen fijn of vervelend vinden, maar het is belangrijk dat je het kunt relativeren. Dit heb ik echt geleerd. Het is een voorbijgaand gevoel dus ik hoef er geen waarde aan te hechten.

3 keer per dag een uur stilzitten

Natuurlijk zijn de negatieve gevoelens het moeilijkst, daarom moet je drie keer per dag een uur mediteren zonder je armen of benen te bewegen. Dit uit zich in fysieke pijn die je, geloof het of niet, na een paar dagen oefenen echt kunt negeren. Je kunt het beter plaatsen. Dit gevoel, deze pijn, het is niet blijvend dus ik hoef er geen waarde aan te hechten. Als je je erop concentreert kan je zelfs het centrum van de pijn vinden en je geeft alleen een objectief oordeel. “Oke, ik voel hier pijn.” En weer verder. Je krijgt je geest zo ver dat je dit gevoel opzij zet en je je toch nog kunt focussen op de meditatie. Heel erg bijzonder. Als je dit vertaalt naar het dagelijks leven komt het er bijvoorbeeld op neer dat je in een stressvolle of vervelende situatie in jezelf kunt kijken. Je observeert de sensatie die een bepaalde gebeurtenis heeft ontwikkeld in je lichaam, want geen enkel gevoel komt vanuit de buitenwereld, alles komt vanuit jezelf. Vervolgens realiseer je je dat deze sensatie niet blijvend is en kan je er met een lach naar kijken, hoe vervelend de sensatie ook is. Als je beledigd wordt door iemand doet dit zeer, maar je kiest er persoonlijk voor om de vervelende gevoelens die dit veroorzaakt op te slaan en te voeden met wrok tegen deze persoon.

Elke keer als je deze persoon ziet wordt de sankhara gevoed en zink je dieper en dieper in je lijden.

Het stilzitten is ook om een sterke vastberadenheid te krijgen, die je sowieso nodig hebt om de cursus af te ronden en je aan alle regels te houden. Voor mij was het bijvoorbeeld erg moeilijk om niet naar Riny te kijken. Meestal waren we gelukkig volledig gescheiden, mannen en vrouwen hebben een apart leefgebied. Maar in de meditatiezaal zijn mannen en vrouwen slechts gescheiden door een rijtje bloempotten, dus op dag 8 kon ik de verleiding niet meer weerstaan en ben ik eens gaan kijken waar hij zat. Riny keek zowaar ook nog terug! En ik maar denken dat hij degene zou zijn met de sterkste vastberadenheid. Maar ik moet toegeven, vanaf dat moment was het veel moeilijker om me te concentreren. Ik was zo nieuwsgierig hoe het met Riny ging, maar er is geen mogelijkheid om erachter te komen en dat levert frustratie op die je juist niet meer moest hebben. Volgende keer ga ik zeker alleen, om optimaal van alle 10 de dagen gebruik te kunnen maken.

De stappen van Vipassana

Stap 1 is objectief waarnemen en niks doen met de gegevens die je waarneemt. Zo wordt het niet in je geest opgeslagen als een nieuwe sankhara en langzaam gaat jouw geest je testen door oude sankhara’s uit het verleden omhoog te laten komen. Reageer je hier keer op keer niet op dan sterft de sankhara langzaam af en verdwijnt uit je geest.

Stap 2 is toepassen in het echte leven. De ochtend dat we ‘vrij werden gelaten’ en direct weer werden geconfronteerd met de drukke, chaotische straten van Kathmandu had ik al snel mijn eerste ervaring. Hard getoeter in mijn oor van een voorbijgaande auto die er makkelijk langs kon. Meteen voelde ik de gevoelens van frustratie naar boven borrelen. Echter, nog geen tel later gebeurde er iets heel bijzonders. Ik voelde een nieuwe gedachte opkomen, ‘dit gevoel is niet blijvend. En met een lach op mijn gezicht keek ik de auto na. Het deed me niks meer. Dit inzicht, dat het geen nut heeft om je druk te maken over dingen die je niet kunt veranderen, is zo bevrijdend. Je kunt maar één ding veranderen en dat ben je zelf.

Handvaten voor een gelukkig leven

Natuurlijk ben ik nu echt niet helemaal perfect. Verre van. Dit was 3 uur na mijn laatste meditatie, dus ik was sowieso nog helemaal ‘zen’. En het is maar een kleine, onbelangrijke frustratie. Maar ik heb kennis mogen maken met een techniek waarmee ik dit steeds verder kan ontwikkelen. Stapje voor stapje. Natuurlijk is het veel moeilijker om grote, tragische belevingen zo objectief te bekijken, maar het is mogelijk. Met iedere dag ’s ochtends en ’s avonds een uur mediteren hoop ik in ieder geval het besef wat ik nu heb te kunnen behouden. Om dieper in mijn geest oude sankhara’s vrij te maken zal ik echt ooit weer opnieuw een 10-daagse cursus moeten doen. 1 keer per jaar wordt aangeraden en daar wil ik me ook echt aan houden. En ik geloof niet dat ik ooit de status van Verlichting bereik, maar dat is ook niet mijn doel. Ik wil gewoon beter om kunnen gaan met de vele struggles die het leven op je pad gooit en ik geloof echt dat iedereen een voordeel kan halen uit het aanleren van deze meditatietechniek. Uiteindelijk, wie wil er nou niet in een wereld leven vol liefde en compassie voor alle levende wezens?

Liefde en compassie voor alle levende wezens

Voor mij als veganist klinkt dit als een droomwereld, die helaas in mijn leven zeker geen werkelijkheid wordt. Maar het is zo fijn om te zien dat er een hele wereld is vol mensen die hier wel in gelooft en er hard voor werkt om dit te bereiken. Geen wijzende vingers, alleen maar werken aan jezelf.

Het beste wat je kunt bereiken voor anderen is dat ze de verandering in je zien en zich openstellen voor de mogelijkheden die een cursus voor ze zou kunnen betekenen. Ik ga niemand pushen, hoe moeilijk het ook voor me is. Ik kan zo 10 mensen opnoemen waarvan ik zeker weet dat het hun leven compleet zou veranderen in positieve zin. Helaas weet ik ook dat 9 van die 10 mensen het echt nooit gaan doen. Het is voor ieder een eigen keuze, maar wat heb je nou eigenlijk te verliezen? Als ze 10 dagen zou moeten investeren met de garantie om de rest van je leven gelukkig te zijn, dan zou je dit toch zonder twijfel doen? Dat het geen pijn meer doet als je een dierbare verliest, een van de grootste tragedies in het menselijk leven die we helaas (te) vaak onder ogen moeten komen. De enige die deze garantie kan geven ben je zelf. Geef het een kans en werk hard en je zal er ongetwijfeld succesvol uit komen. Zoals de meester zelf continu benadrukt; “Work patiently, work persistantly and you are bound to be succesful”.

Zoals ik al zei, ik ben echt niet perfect, maar ik heb even mogen proeven van het ‘licht’ en ik zie de mogelijkheden die dit pad kan bieden voor mezelf en de hele mensheid. De hele aarde eigenlijk. En ik ben dankbaar dat ik het eerste babystapje op dit pad heb mogen zetten, ook al was het echt ontzettend zwaar. Als het nu al zoveel voordelen voor mij oplevert kan ik niet wachten om te ontdekken wat alle volgende stappen voor mij gaan doen.

Meer weten over Vipassana meditatie? Onderstaande boeken zijn erg nuttig. Wij hebben zelf ‘The Art of Living’, aangezien deze geschreven is door de laatste wereldwijde ‘leraar’ in Vipassana; Dhr. Goenka, maar je kunt natuurlijk ook kiezen voor een Nederlandstalig boek.

Meer lezen? De ervaring van mijn verloofde, Riny, lees je op onze reisblog.

Anderen lazen ook:

Meditatie event ‘Enlight your wish’; mediteren voor het goede doel